Epidemia COVID-19 jako siła wyższa?

przez najemsiła wyższaumowy

Zakwalifikowanie epidemii COVID-19 jako siły wyższej nie zwalnia z obowiązku wykonywania zobowiązań umownych. Analizę ewentualnych konsekwencji prawnych związanych z niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy należy oprzeć przede wszystkim na treści wiążącej strony umowy, a także na przepisach kodeksu cywilnego regulujących kwestię niewykonania lub nienależytego wykonania umowy.

 

Brak jest w polskim porządku prawnym definicji siły wyższej. Doktryna i praktyka orzecznicza ugruntowały jednak stanowisko, zgodnie z którym:

siła wyższa rozumiana jest jako zdarzenie zewnętrzne o charakterze nagłym i nadzwyczajnym, niezależne od stron, którego strony przewidzieć nie mogły w chwili zawarcia umowy oraz którego skutkom nie były w stanie zapobiec.

Czy epidemię COVID-19 można uznać za zdarzenie będące siłą wyższą?

Wydaje się, że istnieją ku temu jak najbardziej uzasadnione podstawy. Nawet wtedy, gdy strony wprost w umowie nie wskazały, że za zdarzenie stanowiące siłę wyższą rozumie się także epidemie. Wymieniane w umowach zdarzenia objęte klauzulą siły wyższej najczęściej nie stanowią katalogu zamkniętego.

Klauzula siły wyższej w umowie

Wprowadzenie do umowy klauzuli siły wyższej, co do zasady, daje stronom umowy możliwość uniknięcia odpowiedzialności za skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania spowodowanego działaniem siły wyższej.

Jeżeli zatem strony w umowie przewidziały, że:

nie odpowiadają za skutki niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania spowodowanego działaniem siły wyższej –

strona powołująca się na siłę wyższą może uniknąć odpowiedzialności za powstałe z tego powodu szkody drugiej strony,

pod warunkiem że wykaże, że siła wyższa stanowiła przyczynę niewykonania lub nienależytego wykonania zobowiązania.

W praktyce oznacza to, że może uniknąć np. płacenia odszkodowań czy kar umownych. Wystąpienie siły wyższej stanowi w takiej sytuacji przesłankę wyłączającą odpowiedzialność odszkodowawczą dłużnika. Nie oznacza to jednak braku obowiązku wykonania zobowiązania po ustaniu siły wyższej.

Wystąpienie siły wyższej nie powoduje automatycznie zwolnienia strony z obowiązku wykonania zobowiązania i z odpowiedzialności za skutki jego niewykonania lub nienależytego wykonania. Konieczne jest wykazanie, że to epidemia COVID-19, a nie inne towarzyszące zdarzenie, wpłynęło na niemożność wykonania zobowiązania. Ciężar wykazania tego faktu spoczywa na stronie, która nie wykonała zobowiązania lub wykonała je nienależycie.

Brak klauzuli siły wyższej w umowie

Jeżeli jednak strony w umowie nie przewidziały klauzuli siły wyższej, będą miały możliwość uniknięcia odpowiedzialności za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy według zasad ogólnych kodeksu cywilnego (o ile ustawa, umowa lub inna czynność prawna nie stanowi inaczej).

ZASADA: za niewykonanie lub nienależyte wykonanie umowy dłużnik ponosi odpowiedzialność, chyba że niewykonanie lub nienależyte wykonanie jest następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

autor: Patrycja Dados